غدیر رمز وحدت
همه ی دلسوزان جامعه ی اسلامی به این امر حیاتی واقفند، امّا آن چه مهم و اساسی است، چگونگی برخورد با این مسئله و شناخت رمز وحدت در جامعه اسلامی است. در دهه های اخیر در راستای رمز گشایی وحدت اسلامی دیدگاه های مختلفی از اهل تسنّن و تشیّع مطرح شده است که بعضی از آن ها تاکید بر توجّه به مسایل مشترک دو مکتب، و بعضی دیگر تاکید بر پرهیز و کنار گذاشتن موارد اختلافی دارند. بسم الله الرحمن الرحیم
و بِذِکرِ مَولانا حُجَه ابنِ الحَسَنِ العَسکَری(عج)
توجّه به حفظ وحدت و پرهیز از تفرقه افکنی یکی از مهم ترین ارکان حیات جامعه ی اسلامی در دنیای امروز است. دنیایی که با تمام نیرو از هر خلل و شقاق و اختلافی در درون جامعه اسلامی سوء استفاده می کند. تا بتواند اسلام و دین را از صحنه ی بین المللی و جهانی حذف نماید.
همه ی دلسوزان جامعه ی اسلامی به این امر حیاتی واقفند، امّا آن چه مهم و اساسی است، چگونگی برخورد با این مسئله و شناخت رمز وحدت در جامعه اسلامی است. در دهه های اخیر در راستای رمز گشایی وحدت اسلامی دیدگاه های مختلفی از اهل تسنّن و تشیّع مطرح شده است که بعضی از آن ها تاکید بر توجّه به مسایل مشترک دو مکتب، و بعضی دیگر تاکید بر پرهیز و کنار گذاشتن موارد اختلافی دارند.
اما به نظر میرسد منطقی ترین و در عین حال نزدیک ترین راه برای حفظ وحدت در جامعه اسلامی (جدای از تعصّبات فرقه ای و گروهی) بازگشت جامعه به همان نقطه ای است که تفرقه از آن نقطه شروع شده است. چون در مسائل فکری و اعتقادی مشترک مشکلی وجود ندارد که عامل تفرقه باشد، و موارد اختلافی را هم همه فرقه ها آمادگی برای کنار گذاشتن آن ندارند.
ولی اگر تمام توجّه به این مسئله جلب شود که اوّلین نقطه ی اختلاف بین فرقه های مختلف اسلامی مسئله ی مهمّ امامت، ولایت ورهبری جامعه پس از پیامبر اکرم(ص) و با تأکید فراوان حضرت (ص) در غدیر خم بود. این سخن منطقی به نظر می رسد که وحدت جامعه اسلامی از همان نقطه آغاز شود.
مستندات قرآنی و حدیثی:
این مسئله را خود قرآن و روایات اسلامی به گونه ای روشن و بدیهی مطرح کرده اند. به عنوان نمونه:
1 1- قرآن در آیه 103 سوره ال عمران می فرماید :
« وَاعتَصِمُوا بِحَبلِ اللهِ جَمیعا وَ لا تَفَرَقُوا......»
( به ریسمان الهی چنگ زنید و از یکدیگر جدا نشوید).
رمز وحدت و پرهیز از تفرقه در این آیه اعتصام و تمسّک به ریسمان الهی است. اما مقصود از این (حَبلُ الله) چیست؟
بسیاری از مفسرین قرآن، دین، اجتماع مسلمین و ... را به عنوان حبل الله مطرح کرده اند:
الف: جلال الدین سیوطی از علماء اهل سنّت در کتاب (الدر المنثور فی تفسیر الماثور جلد 2 صفحه 60 ) حدیثی را به نقل از زید بن ثابت از پیامبر اکرم(ص) نقل می کند که:
« من در بین شما دو جانشین قرار می دهم. کتاب خدا، ریسمانی که از آسمان تا زمین کشیده شده و عترت من، اهل بیتم، و این دو از یکدیگر جدا نمی شوند تا در نزد حوض کوثر به من بپوندند» همین روایت در کتاب مفاتح الغیب فخر رازی جلد 8 صفحه 311 عنوان شده است.
ب: در کتاب شَواهِدُ التَزیل لِقَواعِدِ التَفضیل عبید الله بن احمد حسکانی (از اهل سنت) جلد 1 صفحه 168 آمده است که:
« امام صادق (ع) فرموده اند: ما همان ریسمان الهی هستیم که خداوند فرمود (واعتصموا...) پس کسی که به ولایت علی ابن ابیطالب (ع) تمسک جوید به نیکی چنگ زده است. وکسی که به نیکی تمسک جوید ایمان دارد و هر که آن را ترک کند از ایمان خارج شده است.»
ج: امام باقر (ع) می فرمایند (بحار الانوار جلد 24 صفحه 85):
« سخن خداوند که فرمودند( ولا تفرقوا). بر اساس این فرمان، خداوند می دانستند که امّت اسلامی بعد از پیامبرشان دچار تفرقه و اختلاف می شوند. آن ها را از تفرقه منع فرمود همان طور که امّت های پیشین را بر حذر داشته بود، و امّت اسلامی را فرمان داد بر این که بر ولایت آل محمد(ص) اجتماع کنند و متفرق نشوند».
د: از همان حضرت روایت شده که:
« آل محمد همان ریسمان الهی هستند که مردم مامور به تمسک به آن ها شده اند. و به همین جهت خداوند فرموده اند: "وَاعتَصِمُوا بِحَبلِ اللهِ جَمیعا وَ لا تَفَرَقُوا" » (بحار الانوار جلد 24 صفحه 85)
هـ: امام علی ابن الحسین(ع) می فرمایند:
«رسول گرامی (ص) روزی با اصحاب خود در مسجد مدینه حضور داشتند،به اصحاب فرمودند: الان مردی از اهالی باغات مدینه وارد می شود و سؤالی دارد، در آن هنگام مردی شبیه مردم مصر وارد شد، پیش آمد و به رسول خدا(ص) سلام کرد و نشست و از حضرت(ص) پرسید: من شنیده ام که رسول خدا(ص) می فرمایند: "وَاعتَصِمُوا بِحَبلِ اللهِ جَمیعا وَ لا تَفَرَقُوا" این ریسمانی که خداوند به ما فرمان داده به آن تمسک جوییم واز آن متفرق نشویم چیست؟
حضرت رسول اکرم(ص) لحظه ای درنگ فرمودند و سر برداشتند و به علی بن ابیطالب (ع) اشاره فرمودند. مرد به دنبال علی (ع) حرکت کرد و گفت: به ریسمان الهی و ریسمان رسول خدا(ص) تمسک می جویم» (بحار الانوار جلد 36 صفحه 16)
2 2-قرآن در آیه 256 سوره بقره می فرمایند:
«... فَمَن يَكْفُرْ بِالطَّغُوتِ وَ يُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى لَا انفِصَامَ لَهَا...» (کسی که به طاغوت کافر شود و به خدا ایمان آورد به (عُرْوَةِ الْوُثْقَى) دستگیره ی الهی که باز شدنی نیست چنگ زده است)
در این آیه نشانه ی ایمان، تمسّک به عُرْوَةِ الْوُثْقَى است.
اما این گره ی محکم و این دستگیره ی قوی چیست؟
الف: در کتاب شواهد التنزیل لقواعد التفضیل عبید الله ابن احمد حسکانی جلد 1 صفحه 168 آمده است:
«رسول خدا (ص) فرمود: کسی که دوست دارد به کشتی نجات سوار شود و به دستگیره ی محکم الهی (عُرْوَةِ الْوُثْقَى) تمسّک جوید و متمسّک به ریسمان محکم الهی باشد، پس باید ولایت علیّ بن ابیطالب(ع) را بپذیرد و به امامت هادیان از فرزندان علی(ع) تن دهد»
ب: رسول خدا (ص) فرمودند:
«به زودی بعد از من فتنه ای تاریک و ظلمانی بوجود خواهد آمد، از آن فتنه کسی نجات خواهد یافت که به عُرْوَةِ الْوُثْقَى الهی متمسّک شده باشد. پرسیدند ای رسول خدا(ص) عُرْوَةِ الْوُثْقَى چیست؟
فرمودند:ولایت سیّد و آقای اوصیاء.
پرسیدند:ای پیامبر(ص)، سّید و آقای اوصیاء کیست؟
فرمودند: امیرمؤمنان.
پرسیدند: چه کسی امیرمؤمنان است؟
فرمودند: مولا و آقای مسلمانان و پیشوای آن ها بعد از من.
پرسیدند:چه کسی مولای مسلمانان است؟
فرمودند : برادرم علی(ع)» (بحار الانوار جلد 37صفحه 307)
3-قرآن درآیه 152 انعام :
«وَ أَنَّ هَذَا صرِاطِى مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَ لَا تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ»
( این راه مستقیم من است از آن پیروی کنید و از را ه های مختلف و متفرّق تبعیّت نکنید، زیرا از راه خدا متفرق خواهید شد.»
مقصود از سبیل خداوند کدام راه است؟
الف: امام صادق(ع) در توضیح این آیه می فرمایند:
«.... ما آن راه الهی هستیم برا ی کسی که به ما اقتدا کند، و ما راهنمایان به سوی بهشت و دستگیره های محکم اسلام هستیم»( بحار الانوار جلد 24صفحه 20)
ب: پیامبر گرامی (ص) در بخشی از خطابه ی غدیر فرمودند :
«ای مردم! صراط مستقیم خدا منم که شما را به پیروی از آن امر فرموده و پس از من علی(ع) است و آن گاه فرزندانم از نسل او و پیشوایان راستینند که به درستی و راستی راهنمایند و به آن حکم و دعوت می کنند»
ج: در دعای ندبه خطاب به امام زمان(ع) می خوانیم: « یَابنَ السُبلِ الواضِحَةِ»
د: پیامبر(ص) در بخش دیگری از خطابه ی غدیر خطاب به مردم می فرمایند:
« هان، ای مردمان، همانا خداوند امر و نهی خود را به من فرموده و من نیز به دستور او دانش آن را در نزد علی(ع) نهادم، پس فرمان او را بشنوید و گردن نهید وپیرویش نمایید و از آنچه بازتان دارد خودداری کنید تا راه بیابید. به سوی هدف او حرکت کنید، راه های گونه گون شما را از راه او باز ندارد»
4- علاوه بر آیات و روایات، احادیث معتبر فراوانی از معصومین (ع) نقل شده که بازگو کننده ی این رمز وحدت جامعه ی اسلامی است. از جمله:
الف: امام باقر (ع) در زیارت حضرت رسول(ع) بعد از رحلت، خطاب به اهل بیت (ع) می فرمایند:
« شما اهل بیت پیامبر(ص) اهل خدا هستید که بوسیله ی شما نعمت تمام شد و اختلافات و تفرقه از بین رفت. و وحدت کلمه بوجود آمد».(کافی جلد 1 صفحه 446).
ب: در زیارت جامعه ی کبیره خطاب به اهل بیت (ع) می خوانیم:
« با ولایت شما کلمات الهی تام وکامل شد و نعمت خداوند عظیم شد. و افتراق تبدیل به الفت گردید».
ج: حضرت صدیقه ی کبری(س) در بخشی از خطبه ی فدک می فرمایند:
« وَ طاعَتُنا نِظاماً لِلمِلَّةِ وَ اِمامَتُنا اَماناً مِنَ الفَرقَةِ. اطاعت از ما اهل بیت (ع) عامل نظام ملّت مسلمان و امامت و پیشوایی ما عامل آسایش شما از تفرقه و اختلاف است».
طرح دوسؤال:
1 – جادارد از تمام فرقه های مسلمان سؤال شود که مقصود از امامتی که حضرت زهرا(س) مطرح می فرمایند ، امامت وپیشوائی کیست؟ واطاعت از کدام پیشوا عامل نظام امّت اسلامی وجلوگیری از تفرقه است؟
2 – قرآن درآیه ی 71سوره ی اسراء می فرماید:
« یَومَ نَدعُوکُلَّ اُناسٍ بِاِمامِهِم ... روزی که هرگروهی را باپیشوایشان فرا می خوانیم.»
سؤال این است که جامعه ی اسلامی دردنیای امروز کدام گروه از پیشوایان فرقه های مختلف را شایسته ی پیروی می دانند که درروز قیامت با سرافرازی با آن ها فراخوانده شوند؟ پیشوایان دوازده گانه ی معصوم را که در غدیر به دنیا معرّفی شدند؟ .ویا کسان دیگری که درطول تاریخ به عنوان خلفا وجانشینان پیامبر(ص) دررأس امور بوده اند؟
به نظر می آید اگر تمام فرقه های مسلمان به این دوسؤال، بدون تعصّبات فرقه ای، به طور دقیق پاسخ دهند. بسیاری از مشکلات تفرقه انگیز دربین مسلمانان ازبین خواهد رفت.
خلاصه ی کلام این که تنها رمز وحدت جامعه ی اسلامی پذیرش امامت، ولایت و رهبری امام معصوم (ع) پس از پیامبرگرامی اسلام (ص) تا روز قیامت است. وظهور وقیام آخرین موعود عالم، امام حجّة بن الحسن (ع) وحدت بخش جهان بشریّت خواهد بود.
این مطلب نه از روی تعصّب شیعی بودن است بلکه این رمز گشایی از قرآن، پیامبر(ص) و معصومین(ع) سرچشمه گرفته. و غدیر، برکه ی وحدت جامعه اسلامی تا ابدیّت است.