مفهوم شناسی تبلیغ دینی
«تبلیغ» به مفهوم عام آن، عبارتست از: «روش یا روش های به هم پیوسته (در قالب یک مجموعه) برای جهت دادن به نیروهای اجتماعی و فردی، از طریق نفوذ در شخصیت، افکار، عقاید، و احساسات افراد، به منظور رسیدن به یک هدف مشخص، که ممکن است سیاسی، نظامی، فرهنگی و... باشد.»
در تعریف دیگر آورده اند: «تبلیغ عبارت است از: انتقال فکر، به جهت تأثیرگذاری بر افکار و اعمال دیگران و نیل به مقاصد خاص، با استفاده از ابزار و شیوه های گوناگون در زمان و مکانی محدود.»
در این تعاریف، «تبلیغ» به معنای عام آن، که در لغت عرب با واژه هایی چون: «دعوت»، «اعلام»، «دِعایه» و در فرهنگ غربی با واژه ی «Propagand» معادل است، شناسانده شده است؛ امّا «تبلیغ» در فرهنگ اسلامی از منظری خاص معرفی شده؛ از جمله «هو اعلاء کلمة اللّه فی کل بکافة وسائل الاتصال المناسبة لکلّ عصر والّتی لا تناقض مقاصد الشریعه الاسلامیه؛ برافراشتن کلمه ی توحید در هر زمان با هر وسیله ی ممکن و مناسب آن عصر، که با مقاصد و اهداف شریعت اسلامی در تناقض و مخالفت نباشد.»
اصول و ارکان تبلیغ
تبلیغ به معنای رساندن پیام است. و هر تبلیغی، از سه عنصر اصلی و اساسی تشکیل می شود:
1. پیام: در این قسمت محتوا اسلامی است و بدان دعوت می شود تا مردم زندگی خود را با ارزش های اسلامی هماهنگ کنند.
2. پیام رسان: وقتی چنین پیامی داده شد، مردم انتظار دارند که پیام رسان خود چنین باشد و درست مشی کند و به ارزش های اخلاقی در زندگی خود، جامعه عمل بپوشد و بدان پایبند باشد.
3. پیام گیر یا گیرنده پیام: روحانیت بیشتر اوقات، به این عنصر توجه داشته است. یکی از امتیازاتی که روحانیت در امر تبلیغ و دعوت، نسبت به روشنفکران دارد، طبقه بندی معارف و بیان آن معارف است، چون آنان به این فرموده رسول اکرم (ص) توجه دارند: «اِنّا معاشَرَ الانبیاء اُمِرنا ان نُکِلّم الناسَ علی قدرِ عقولهم»؛ یعنی ما پیامبران مأموریم که با مردم به اندازه عقلشان سخن بگوییم، یعنی ما با هر کس که حرف می زنیم، ظرفیت عقل و سطح فکر او را در نظر می گیریم و متناسب با عقل و فکر خود او حرف می زنیم.
راهبردهای ارتباطی در تبلیغ دین
مدیریت تبلیغ (ارتباطات)(1) (2) (3) (4) (5) (6)
تاثیر آگاهیهای مخاطبان در تبلیغ
تبلیغ در قرآن و روایات
تبلیغ و دعوت، ارشاد و هدایت مردم به ارزشهای الهی از اصول رسالت پیامبران الهی بوده و خط اصلی برنامه آنان را تشکیل می داده است. حضرت نوح (ع)، هود (ع)، صالح (ع)، لوط (ع) و... خود را مبلغ و پیام رسان پروردگار و اندرزگویی امین خوانده اند.
«الذین یبلغون رسالات الله و یخشونه و لا یخشون احدا الا الله...» در شأن پیامبران الهی و مبلغین راستین است. قرآن کریم این سیره را سنت پیامبران معرفی می کند و با تعبیر: «سنة الله فی الذین خلوا... اشعار می دارد که روش پیامبر (ص) نیز همین است.
افزون بر این، قرآن کریم، دعوت الی الله را بهترین گفتار، و داعیان الی الله را برترین امت و فلاح و رستگاری جامعه اسلامی را مرهون تلاش داعیان الی الله و دعوت به خیر و امر به معروف و نهی از منکر دانسته است. و از هدایت انسانها، به حیات بخشیدن و از گمراه کردن آنها به میراندن تعبیر کرده است.
و در همین راستا است که: پیامبر اکرم (ص) هدایت انسانی را برتر «از آن چه خورشید بر آن طلوع و غروب می کند. دانسته است. و علی (ع) در تجلیل از مبلغان به دیدار آنان اظهار اشتیاق می کند؛ و در مقایسه دعوت و ارشاد مردم با سایر ارزشها آنها را چون دریای پهناور در برابر آب دهان می داند.
و امام صادق (ع) وجود مبلغان راستین را مایه احیای دین و آثار امامت و نبود آنان را سبب نابودی دین دانسته است. آیات و روایات در این زمینه فراوان است و آن چه آوردیم نمونه ای بود اندک از آیات و روایاتی که در قرآن و متون روایی ما آورده شده است.
ویژگی های مبلغان و معیارهای تبلیغ در قرآن
تنوع و جامعیت شیوه های تبلیغی قرآن
اصول و روشهای تبلیغی قرآن(1) (2) (3) (4)
چهل و هفت نکته تبلیغی از قرآن کریم
اسرار موفقیت مبلغ از دیدگاه نهج البلاغه
اسرار موفقیت مبلغ از دیدگاه نهج البلاغه
تبلیغ و مبلغ در سیمای روایات(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)
تبلیغ نوشتاری در احادیث اسلامی
ابزارها و شیوه های تبلیغ
شیوه های گوناگون تبلیغ عبارتند از:
1. قلم تکرار واژه ی قلم در قرآن کریم نشان دهنده ی عظمت نگارش و نویسندگی است.
آیاتی مثل: «إقْرَأْ وَ رَبُّکَ اْلأکْرَمُ، الّذی عَلّمَ بِالْقَلَمِ»؛ و «ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ» و آیات متعدد دیگر که نوشتار و نویسندگی را تعظیم می کند. در مورد قلم و نوشتار سخن فراوان است و ما به علت دوری از استطراد، از آن می گذریم و به مجالی دیگر وا می گذاریم و تنها می گوییم که تبلیغ در سایه ی قلم جاودانه می شود و فراگیر.
2. جلوه های هنری؛ زبان هنر، زبان بین المللی است و اگرچه قلم زدن و خطابه و بیان نیز هنر است ولی هنرهایی مثل نقاشی، نمایش، فیلم، خط و مجسمه سازی از جمله هنرهایی است که بدون استفاده از تکلم می توان از طریق آن ها پیام رسانی کرد. هنرهای تجسمی از مهم ترین وسایل و شیوه های تبلیغی هستند ولی پیام های بزرگ معرفتی و اخلاقی و دینی همیشه در قالب این هنرها نمی گنجد.
3. بیان و سخنوری؛ یکی از متداول ترین انواع شیوه های تبلیغ، بیان است. و قرآن کریم به اهمیت بیان و استفاده صحیح به جا از لسان پرداخته است و می فرماید:
«الرّحْمنُ، عَلّمَ الْقُرْآنَ، خَلَقَ اْلإِنْسانَ، عَلّمَهُ الْبَیانَ» خداوند متعال بلافاصله پس از بیان نعمت آفرینش و خلقت، نعمت بیان و گفتار را ذکر کرده و این گونه اهمیت بیان معلوم می شود.
پس بیان و قدرت گفتار از زمان خلقت با انسان بوده است و نیاز بشر به سخن گفتن در احادیثی که خلقت آدم7 و حوا را ذکر کرده و توضیح داده است به وضوح و روشنی بیان شده است.
نوآوری و شکوفایی (2)(نوآوری در تبلیغ)
شیوه تشبیهی و کاربرد تبلیغی آن در نهج البلاغه
نگاهی به کاربردهای تبلیغی مثنوی
منبر و سخنرانی
«منبر» واژه عربی و «به معنای محل بلند و مرتفعی است، که خطیب یا واعظ بر بالای آن رفته و با مردم صحبت می نماید.» و «منبر را منبر گفته اند؛ به خاطر ارتفاع و بلند بودن صدا بر آن، و میم آن کسره داده شده به جهت تشبیه به اسم آلت.»
تأسیس و شکل گیری منبر به صدر اسلام برمی گردد؛مکانی که پیامبر بر فراز آن می نشستند و وحی الهی رابه مردم ابلاغ می نمودند.
در خصوص این واژه، مؤلّف کتاب کبریت الاحمر چنین می نویسد: «مِنبر به کسر میم از ادوات ارتقا و بلندی است؛ محلی است به غایت محترم؛ چه شرافت مکان و زمان تابع شرافت آن عملی است که در آن و بر آن واقع می شود و آن حالی که در آن حلول می کند، و معلوم است که خداوند خلق نفرموده افضل از آنچه در منابر باید به خلق برسد، و نیز در اسلام از برای افضل و اکمل مخلوقات گذارده شد.»
در روایت آمده است: چون حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله مسجد را بنا کردند، «در حالت ایستاده ایراد خطبه می نمودند. خطبه های پیامبر گاهی طولانی می شد و این امر برای پیامبر مشقّت داشت، تا این که تنه درخت خرمای خشکی را آوردند که بر آن تکیه می نمودند. روزی شخصی از مدینه به مجلس وارد شد و به اطرافیان پیامبر پیشنهاد داد: اگر پیامبر بپذیرند، من چیزی خواهم ساخت که در هنگام خواندن خطبه، هم بشود ایستاد و هم بشود نشست. این مطلب به پیامبر منتقل شد. پیامبر قبول کردند. او منبری ساخت. وقتی پیامبر بر فراز آن در آمدند، ناله ای از درخت خرما بر آمد که پیامبر دست بر آن کشید و ساکت شد.»
منبر؛ نقش ارتباطات و عوامل اجتماعی مؤثر بر تبلیغ چهره به چهره
چگونه یک منبر غنی، متنوع و پربار داشته باشیم؟
بایدها و نبایدهای خطابه (1)(2)
چگونه سخنرانی کنیم؟(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)
چگونه مشکلات سخنرانی را برطرف کنیم؟
کلاسداری
یکی از رمزهای موفقیت در هر کاری، استفاده از تجربه کسانی است که قبلا در آن کار زحماتی کشیده و نتایج خوبی گرفته اند. برای موفقیت بیشتر در کلاسداری برای کودکان و نوجوانان و جوانان نیز می توان از تجربه های دیگران استفاده کرد
مؤثرترین مربی در روح و جان کودکان و نوجوانان با معنویت ترین آنها است; پس:
1. توکل بر خداوند و توسل به معصومین علیهم السلام بویژه حضرت فاطمه زهراعلیها السلام و حضرت مهدی علیه السلام را فراموش نکنیم.
2. با کودکان و نوجوانان رابطه معنوی و روحی داشته باشیم; لازمه این رابطه معنوی، نگرش به آنان به عنوان بندگان خداست.
3. با نام خدا درس را شروع کنیم و بعد از آن، حمد خدا و درود بر پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله و ائمه معصومین علیهم السلام را فراموش نکنیم.
4. پیش از هر دوره کلاسداری - در ماه رمضان یا تابستان - دو رکعت نماز بخوانیم و از خدا بخواهیم که ما را در تدریس و هدایت مخاطبین موفق بدارد.
5. به ارزشها و آرمانها و اصول اسلامی متعهد و مقید باشیم.
6. حتی الامکان با وضو و طهارت وارد کلاس شویم.
7. کار تربیتی با کودکان و نوجوانان را وظیفه شرعی بدانیم نه یک شغل معمولی و به کار خویش بعنوان یک کار معنوی ایمان و اعتقاد قلبی داشته باشیم.
8. از احادیث صحیح و معتبری - که مباحث اخلاقی و معنوی را بیان می کنند - در تدریس خود استفاده کنیم.
روش تنظیم محتوا (1) (2) (3) (4) (5) (6)
تبلیغ نوشتاری
در عصر ارتباطات قلم و نگارش جایگاهی ویژه دارند، گذشته از آن که حضور مستقیم این دو را در میدان تبلیغ و تبادل فرهنگی به روشنی می بینم; اساس برخی از هنرهای نو همچون فیلم نامه و. .. نیز هستند.
از قلم می توان در رشته های مختلف نگارشی و قالبهای نوشتاری از قبیل: شعر، نثر ادبی، داستان، طنز، ترجمه، مقاله و. .. بهره گرفت که هر کدام از این مقوله ها در پیام رسانی کارکرد خاص خود را دارند.
آنچه درباره قلم و نگارش مهم به نظر می رسد این است که ادبیات هر عصر با زمان دیگر تفاوت دارد.
وسیله ی ارتباط با خلق و نشر اندیشه، زبان و نوشته است و در هر عصری زبان و نوشته همان عصر نفوذ دارد و قابلیت این را دارد که وسیله ی تعلیم و انتقال باشد. بنابراین چگونه ممکن است حوزه فرهنگی اسلام به همه ی این مسائل بی توجه باشد و کمترین تحولی در ادبیات مذهبی و شعب آن پدید نیاورد؟
نسل امروز را که با ادبیات جدید و زبان جدید خوگرفته چگونه می شود از طریق زبان و ادبیات قرون پیشین تحت تاثیر و تعلیم قرار داد و تالیفاتی به همان سبک منتشر کرد؟ همین طور که امروزه از وسائل قدیمی (مثل چراغ روغنی) استفاده نمی شود و اگر در جایی باشد، متروک می ماند و کم کم ناپدید می شود و حضور خود را در زندگی از دست می دهد، یک نوشته قدیمی و غیر متجانس با این عصر نیز چنین است».
گفتار و نوشتار در ترازوی تبلیغ
تبلیغ نوشتاری (1);اهمّیّت و ضرورت تبلیغ نوشتاری
تبلیغ نوشتاری (2);فن نوشتن یا هنر نویسندگی؟
تبلیغ نوشتاری (4);(راههای جذب خواننده)
روش استفاده از شعر در تحقیق و تبلیغ
روش استفاده از شعر در تحقیق و تبلیغ (2)
تبلیغ دینی در رسانه و اینترنت
از مهم ترین مسائلی که در نظریه پردازی «تبلیغ دین در رسانه های نوین» باید به آن توجه شود، شناخت محدوده و ظرفیتهای دین و قلمرو دین برای تبلیغ مفاهیم خود و آشنایی با ظرفیتهای رسانه های نوین است.
بدون شک، رسانه های «مکتوب»، «صوتی» و «تصویری» کاملاً در مزیتها و معایب با هم متفاوت اند و هر کدام از آنها، ماهیت و جنس ویژه ای دارند و در حمل مفاهیم یکسان نیستند. همچنین، دین نسبت به چگونگی تبلیغ خود نظر دارد و اجازه استفاده از هر نوع ابزار، قالب و شیوه ای را برای گسترش خود نمی دهد؛ علاوه بر آنکه درباره قلمرو تبلیغ مفاهیم خود، نظر خاص دارد.
با توجه به مـاهیت فـضای مجازی و جاذبه های فراوانی که دارد، بعضاً کاربر از هدف حضورش در فضای مجازی دور می ماند، بنابراین لازم است مبلّغ پیش از آغـاز تـبلیغ در فـضای مجازی، اهداف خود را مشخص و یادداشت کند. تمام فعالیتهای مبلّغ در فضای مجازی بـاید در راسـتای رسـیدن به اهداف مشخص شده تنظیم شود و نوع فعالیت وی باید بتواند اهداف را تأمین کند. بـنابراین، یـکی از مـعیارهای سنجش صحت تبلیغ در فضای مجازی، تناسب عمل مبلّغ با اهدافش در این محیط است.
نامه یک خواننده ; مبلغان و تبلیغ تلویزیونی
ضرورت تبلیغ دین از رسانه های نوین
تبلیغ به روش های نوین (اتاق گفتگو)
تبلیغ از راه اینترنت(1) (2) (3)
بایسته های تبلیغ
مبلّغی که می خواهد پیامی را نشر و انتقال دهد، قبل از هر چیز باید زوایای آن را به درستی بشناسد و بدون تکیه به اقوال این و آن، شخصا به تفحّص و تحقیق بپردازد. قرآن به ما دستور می دهد: «وَلا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِه علمٌ»؛ «از آنچه که به آن علم نداری، پیروی مکن.» و اصولاً گواه درستی گفتار از دیدگاه قرآن، بیان دلیل و بُرهان می باشد: «قُلْ هاتُوا بُرهانَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ صادِقین»؛ بگو اگر راست می گویید، دلیل خود را بیاورید.» و حضرت علی علیه السلام دراین باره فرموده اند: «عَلَیْکُمْ بِالدِّرایاتِ لا بِالرِّوایاتِ؛ بر شماباد به درایتها و دقت نه به نقل قولهای بدون بررسی»
براین اساس، مبلّغ باید پیام خود را با تکیه بر آگاهیهای لازم و جستجوهای علمی به مردم برساند. امام صادق علیه السلام تأکید فرموده اند: «ما عَلِمْتُم فَقُولُوا وَ ما لَمْ تَعْلَمُوا فَقُولُوا اللّهُ اَعْلَمُ اِنَّ الرَّجُلَ لِیَنتَزِعَ الاْآیَةَ مِنَ الْقُرآنِ یَخِرُّ فیها اَبْعَدَ ما بَیْنَ السَّماءِ وَالْاَرْضِ؛ آنچه را بدان علم دارید، بگویید و در مورد آنچه که نمی دانید، بگویید خدا داناتر است. چه بسا، کسی آیه ای را [برای محکم نمودن ادعای خویش] از قرآن اخذ کند، در حالی که بیشتر از بلندای آسمان و زمین در این [نگرش] سقوط می کند.» و او راه خطا را درمی نوردد؛ زیرا استفاده اش آمیخته به جهل و اشتباه بوده است.
ساز و کارهای موفقیّت درتبلیــغ
فرصت های تبلیغی
هر کس برای رسیدن به اهداف خویش در کمینگاه فرصتها مترصد می ماند که در زمان و موقعیت مناسب که همان فرصت ست بسوی هدف گام بردارد. بهره گیری از فرصتها وظیفه هر انسان دانا و باهوش است و خیر یا شر بودن استفاده از فرصت، غالبا مربوط به هدف یا اهدافی است که انسانها به دنبال دستیابی به آن از فرصتها سود می جویند.
کافران و منافقین به دنبال فرصت برای پیش برد اهداف شوم خویش اند و مؤمنین نیز باید برای وصول به اهداف خود از فرصتها بیشترین بهره را ببرند.
امیرمؤمنان علی علیه السلام می فرماید:
«انتهزوا فرص الخیر فانها تمر مر السحاب؛ فرصتهای خیر را غنیمت شمارید زیرا همانند ابرها می گذرند. »
در تبلیغ معارف دینی، مبلغ نیز با بهره گیری هوشیارانه از فرصتها باید به دنبال نشر معارف دین باشد.
مبلغان دینی باید از سویی به استفاده بهینه از فرصتهای ماههای رمضان، محرم، صفر، فاطمیه، تابستان و... بیاندیشند و از سوی دیگر در بقیه سال جهت تبلیغ معارف دینی فرصت سازی کنند.
شیوه های تبلیغی در نیروهای مسلح
خانواده و وظائف مبلغان دینی (1)(2)
رفاقتی که حالا حالاها ادامه دارد;گزارشی از حضور مبلغان روحانی در دانشگاه ها و خوابگاه های دانشجویی
اخلاق و آداب تبلیغ
مبلغ، باید خود را به فضایل و مکارم اخلاق آراسته کند; عمل او، با گفتارش برابری کند; اقوال و سخنانش، بر اعمالش پیشی نگیرد و ظاهر الصلاح تر از آنچه می گوید، جلوه نکند.
مخاطب تبلیغ، هوشیارانه شخصیت مبلغ را در نظر می گیرد; او را با چشمانی تیزبین محک می زند; اعمال و رفتار او را در ترازوی نقد، سبک وسنگین می کند; به میزان باوری که به شخصیت مبلغ پیدا می کند، به گفتار او بها می دهد و برای آن، ارج و قیمت قایل می شود، به اندازه یی که شخص مبلغ در جان او راه بیابد، برای گفتار و پیام او، راه باز می کند:
مبلغ، اگر خودش مهذب و پاک نباشد، نمی تواند دیگران را پاک کند اگر به معنای واقعی کلمه، به آنچه می گوید معتقد و عامل نباشد، حرفش اثری ندارد.
مبلغ دین، باید چونان انبیای الهی، با مردم بجوشد، مثل آنان زندگی کند; ساده و بی آلایش بنماید; خود را در حجاب تجمل و رفاه پناه نکند; با مردم تماس نزدیک و رو در رو بیابد و همسطح توده ی مخاطب خود جلوه کند.
تبلیغ دینی در لباس تجمل، اثر معکوس می گذارد و ضد تبلیغ می شود جامعه را از دینداری و دینخواهی دور می کند و آنان را به وادی بی اعتقادی و هرهری مذهبی می کشاند.
عنایات امام زمان علیه السلام و وظائف مبلغان
عکس العمل مبلغان در برابر استهزاء
نگاهی به ویژگی های اخلاقی مبلغان
نکته هایی برای موفقیت در تبلیغ با استفاده از سخنرانی حجة الاسلام والمسلمین نبوی
مردم شناسی و مردم داری درتبلیغ
استقامت در تبلیغ با رفتار و کردار
سلوک اجتماعی مبلّغ جلب رضایت مردم
سلوک سیاسی - اجتماعی مبلغان(1) (2) (3) (4) (5) (6)
جایگاه تبلیغ و مبلغان در شکل گیری فرهنگ وحدت(1) (2)
مسئولیت خانواده مبلّغان(1) (2)
آسیب شناسی تبلیغ
خود فراموشی یکی از نقاط آسیب پذیری تبلیغات دینی است; سخن مبلغ در ابلاغ و تبیین معارف دینی، آنگاه در شنوندگان اثر ژرف و پایدار برجای می گذارد که گوینده خود نیز بهره ای از اثرات پیامش برده باشد. در غیر این صورت، نباید توقع توفیق چندانی رادر این مقصود داشت.
یکی دیگر از آسیب های تبلیغ دینی، دچار شدن به سخنان باطل وناروا است; که ناشی از مراجعه به منابع مطالعاتی و تحقیقاتی منحرف و یا بر گرفتن مطالب از «افواه الرجال » می باشد.
یکی دیگر از آسیب های تبلیغات اسلامی خودمحوری است. چه بسیارکسانی که با انگیزه های خیر و پاک راه تلاش دینی را برگزیدند وبه دلیل اجتهاد به رای در کام انحراف غلطیدند.
همچنان که تحلیل درست و صحیح مسایل و حوادث نقش مهم و سازنده ای در روشنگری و رشد و شکوفایی فکری و فرهنگی افراد جامعه دارد;پیش بینی های غلط و تحلیل های نادرست مسایل نیز موجب سردرگمی خودو دیگران خواهد شد.
تحلیل مسایل و پیش بینی حوادث آینده، اگر با علم و آگاهی نباشداشتباه از آب در می آید. بنابراین تا روشن شدن جوانب یک مساله نباید آن را تکذیب یا تصدیق کرد.
تبلیغ در سیره عملی معصومان(ع)
پیامبران برای ایفاء رسالت الهی خویش از اهرم صبر بهره می گرفتند،
در اهمیت این ابزار کافی است که در قرآن مجید پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله شخصا نوزده بار به صبر توصیه شده است. بنابراین، نباید از اهمیت آن غافل بود.
نه تنها خود پیامبران از این ابزار بهره می گرفتند، بلکه به پیروان خود نیز دستور صبر و بردباری می دادند
از ویژگیهای رهبران الهی صراحت و قاطعیت است. این دو خصلت در رهبران بشری کمتر دیده می شود؛ آنان در اعلام مواضع و اهداف خود غالبا از روش پنهان کاری بهره می گیرند و صراحت و قاطعیت در مواضع و اهداف را از موانع پیروزی خود به شمار می آورند ولکن در روش پیامبران و رهبران بزرگ الهی، صراحت در گفتار و قاطعیت در عمل از اصول سیاست آنان به شمار می رود؛ آنان با صراحت و قاطعیت، آرمانهای الهی و برنامه های سماوی خود را اعلان می کردند و آماده شنیدن اعتراض مخالفان و برخورد خصمانه دشمنان بودند.
البته در مسائل نظامی کاملاً محتاطانه برخورد کرده، اصل پنهان کاری را رعایت می کردند؛ ولی سخن ما در طرح اهداف کلی و اعلان مواضع اصولی است که در این مورد، با صراحت و قاطعیت کامل، رسالت الهی خویش را ایفا می کردند.
خصوصیات روحی و ویژگیهای رفتاری پیامبران در راه تبلیغ (1)(2) (3)
روششناسی تبلیغی پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله)
شیوه های فرهنگی ارتباطی پیامبر (ص) در عهد مکی
سیره تبلیغی پیامبر اعظم (ص)در توحید و معاد
هجرتهای تبلیغی یاران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله
اهل بیت(ع) و بهترین شیوه تبلیغ
سخن و سخنوری از منظر امیر سخن حضرت علی علیه السلام
روش سخنوری درگفت و گویی نمادین با حضرت علی (علیه السلام) (3)
شیوه های تبلیغ در فرهنگ عاشورا
تلاش تبلیغاتی اهل بیت امام حسین علیه السلام
نقش اهل بیت سید الشهداء در تبلیغ نهضت حسینی
تبلیغ در سیره و گفتار بزرگان
یکی از رهبران سیاسی و مذهبی که علم و سیاست را با هم در میدان کار درآمیخت، فقیه سیاستمدار و عالم زاهد و مؤسس دین مبین اسلام در بلاد دیلم، «ناصر الحّق اُطْرُوش» است که موفق شد در اواسط قرن سوم از راه تبلیغ، مردم دیلم را از طریق زرتشتی خارج و به دین مقدس اسلام رهنمون گرداند.
ابومحمّد حسن بن ابوالحسن علی بن حسین بن علی بن عمر الاشرف بن علی زین العابدین بن الحسین الشهید که نسب او با چهار واسطه به حضرت سجاد علیه السلام منتهی می شود، ملقب به ناصر کبیر و ناصر الحق و معروف به اُطْرُوش است که در سال 225 ه. ق در مدینه منوره در بیت فضیلت و شرافت دیده به جهان گشود. مادرش، ام ولد و اهل خراسان بود.
ناصر الحق، سومین علوی بود که در طبرستان حکمرانی داشته است و دومین نفر از علویان به شمار می رود که وارد خاک دیلمیان شد و به مدت 14 سال به تبلیغ و ارشاد پرداخت و دین مقدس اسلام را در این بلاد رواج داد.
سید رضی، ستاره تابناک آسمان تبلیغ
سلطان الواعظین شیرازی، الگوی تبلیغ
حاج شیخ عبدالکریم حائری و سامان دادن به تبلیغات دینی
آیة الله شاه آبادی رحمه الله الگوی معنویت و تبلیغ
شهید دستغیب، اسوه تبلیغ و مجاهدت
مبلغ آگاه و خستگی ناپذیر،آیت الله احسان بخش
علاّمه دوانی، اُسوه پژوهش و تبلیغ
آیت الله هسته ای، الگوی مبلغان
فقیه خراسانی;، الگوی تقوا و تبلیغ
تبلیغ در سیره و گفتار عارفان (1)(2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14)
نقش آفرینی بانوان در عرصه های تبلیغ دین(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)
در گفت وگو با حضرت آیت الله معصومی
چگونه تبلیغ موفق تری داشته باشیم؟
شیوه های تبلیغی و بایسته های اصلاحی
برخی از بایسته های تبلیغ و سخنوری
روحانیت و تبلیغ دین در گفتگو با سید عمار حکیم
تبلیغ در سیره و گفتار امام و رهبری
تبلیغات که همان شناساندن خوبی ها و تشویق به انجام آن و ترسیم بدی ها و نشان دادن راه گریز و منع از آن است، از اصول بسیار مهم اسلام عزیز است. ان شاءالله در محدوده توانتان، نقاط کور و مجهول را برای مردم شریف ایران و جهان اسلام باز و روشن نمایید و چارچوب اسلام ناب محمدی که در ترسیم قهر و خشم و کینه مقدس و انقلابی علیه سرمایه داری غرب و کمونیزم متجاوز شرق است و نیز راه مبارزه علیه ریا و حیله و خدعه را به مردم و به خصوص جوانانِ سلحشورمان نشان دهید.(صحیفه نور، ج 21، ص 113)
دین اسلام، دین تبلیغ است.درست است که ما در دین مقدس اسلام، برای پیشبرد هدفهای الهی و اسلامی، جهاد و شمشیر را داریم؛
اما اصل، بر تبلیغ و تبیین است.جهاد، فلسفه ی دیگری دارد.جهاد، برای مقابله با قلدران و ستمگران و موانع تبلیغ و موانع گسترش نور اسلام است.آن جایی که چنین مانعی وجود ندارد، یا حتی در آن جایی که این مانع هم هست و جهاد امکان پذیر نیست، راه اساسی اسلام، تبلیغ است....از هزار و چهارصد سال پیش تا حالا، چه موقع مسلمین تبلیغ نمی کردند؟ (بیانات مقام معظم رهبری حفظه الله در دیدار مسؤولان سازمان تبلیغات اسلامی سراسر کشور؛ 6 / 2 / 1372)
مبلغان و تهذیب نفس در اندیشه امام خمینی (ره)
امـام و پیـام رسـانـان دیـن, رسالتها و ویژگیها
شیوه های تبلیغی اسلام در کلام عمل امام
سیر اندیشه تبلیغ از امام خمینی رحمت الله علیه تا آیت ا... خامنه ای
سخنی از مقام رهبری , آیه الله خامنه ای , در زمینه تبلیغ
ضرورتهای تبلیغات امروز روحانیت
مدیریت و سیاست گزاری تبلیغ
«برنامه ریزی تبلیغ دینی» را می توان این گونه تعریف کرد: برنامه ریزی عبارت است از: اندیشیدن در کلیات و جزئیات طرح تبلیغ دینی در جهت آشکار نمودن اهداف آرمانی، ارزشی و سازمانی به همراه تعیین شیوه ها و روش های غیرمغایر با آموزه های شرع مقدس و در یک کلام، نقشه عملیاتی در جهت نیل به هدف یا اهداف تبلیغ دین.
بنابراین، برنامه ریزی در عرصه تبلیغ دینی باید دارای ویژگی های ذیل باشد:
1. اندیشه ای ناب، کارشناس و دین شناس پشتیبان آن باشد؛
2. دارای اهدافی ارزشی و سازمانی با نگرش تبلیغی باشد؛
3. شیوه ها و روش های کاربردی برای رسیدن به هدف تعیین گردد؛
4. مغایرتی بین ویژگی های قبلی با آموزه ها و روش های کاربردی بزرگان دین نداشته باشد.
تنها با رعایت این ویژگی هاست که می توان در برنامه ریزی تبلیغ با نگره ای دینی گام نهاد.
گذری بر مفهوم شناسی مدیریت و برنامه ریزی در تبلیغ دینی
رسالت های بایسته در مدیریت تبلیغ دینی
آسیب شناسی در مدیریت کلان تبلیغ دینی
سازمان تبلیغی از دیدگاه المنتدی الاسلامی (اهداف، زمینه های فعالیت، راهکارهای اجرایی)
معیارها و رهنمودهایی برای برنامه ریزی فعالیت های تبلیغی
معیارها و رهنمودهایی برای اجرای فعالیّت های تبلیغی
حوزه علمیه، تبلیغ و برنامه های تبلیغی
امر تبلیغ یکی از اساسی ترین مسوولیت های حوزه است و سامان دهی آن هم از وظایف مهم متولیان امور حوزه، اعم از مراجع عظام، شورای عالی حوزه و مرکز مدیریت می باشد.
ایجاد و راه اندازی رشته های تخصصی در حوزه علمیه، هدف مقدسی است که برای تربیت طلاب و فضلای مستعد در رشته های گوناگون حوزوی طراحی شده اند. یکی از رشته های تخصصی، رشته تبلیغ است.
با توجه به توصیه های مکرر رهبر معظم انقلاب در مورد تبلیغ و تقسیم طلاب در رشته های متعدد، ضرورت دارد که این رشته مهم بسیار فعّال تر و گسترده تر از وضعیت فعلی، به کار خود ادامه دهد.
در رشته تخصصی تبلیغ باید متون مناسب، موضوعات بدیع، شبهات مطرح شده در تمام زمینه های دینی به صورت منقَّح و مدوّن در اختیار دانش پژوهان قرار گیرد. استفاده از کادر قوی علمی، اساتید مجرب، آموزش زبان های رایج دنیا، از ابتدایی ترین کارهای رشته تخصصی تبلیغ است.
تبلیغ، مهمترین وظیفه حوزه علمیه
حوزه و تبلیغ (2);مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین نبوی
تبلیغ رسانه ای دین (1)حوزه علمیه و ضرورت آینده نگری و تحول تبلیغی
چشم اندازی بر سفیران هدایت و مدارس پیش حوزوی
آشنایی با حوزه های علمیه سفیران هدایت
آشنایی با دوره آموزشی سفیران هدایت
آشنایی اجمالی با دوره ی سه ساله ی تربیت راهنما (سطح (2) تبلیغ)
چشم اندازی بر کارکرد فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
برنامه آموزشی رشته تخصصی تبلیغ
رشته تخصصی تبلیغ از پیدایش تا شکوفایی
هجرت تبلیغی
آنچه تجربه ی تبلیغ دیگر مکاتب نشان می دهد، این است که «هجرت تبلیغی» باید در سه محور کوتاه مدت و مقطعی، میان مدت، و بلندمدت با یک سازماندهی دقیق و پویا انجام پذیرد.
هجرت های کوتاه مدت و مقطعی: همان است که از قبل بوده و به حمد الهی به برکت انقلاب اسلامی، از کم و کیف والاتر برخوردار شده، و در ماه های رمضان، محرم و مناسبت های دینی و انقلابی صورت می پذیرد و از جایگاه ویژه ای هم برخوردار است و باید در جهت استحکام، تنوع، تعمیق و پویایی آن تلاش بیشتری صورت پذیرد.
هجرت های میان مدت: هجرت های یک ساله یا دو ساله ای است که برای تصدّی امور فرهنگی در شهرها و روستاها صورت می پذیرد و عمده ترین مجری و درخواست کننده ی آن نهادهای انقلابی هستند و طبیعی است که براساس ویژگی های کاری خود، فراخوانی را به صورت عمومی و یا خصوصی داشته و از میان نیروهای حوزوی، متناسب با کار خود، دست به انتخاب زنند. و بنابر ضرورت، حوزه باید برای این گونه هجرت ها ابتکار عمل را به دست گیرد.
هجرت های بلند مدت: هجرت کم رنگی است که برای تصدی امر حوزه های علمیه ی شهرستان ها، امور فرهنگی در شهرها و نهادها و تصدی جایگاه امامت جمعه و جماعات صورت می پذیرد و بیش از آن که تحت یک برنامه ی تعریف شده و مشخص باشد براساس سلایق و ویژگی های شخصی و توانمندی های بالقوه، با آن برخورد می شود، لذا روند رو به رشدی را از خود نشان نداده است.
مصاحبه با مدیر محترم اجرایی هجرت بلندمدت حجة الاسلام والمسلمین غلامرضایی
هجرت بلندمدت، فعالیتهای گذشته و چشم انداز آینده
نگرشی بر طرح استقرار روحانیون در مناطق محروم کشور
نقش علمای مهاجر ایرانی در ترویج تشیع در لکهنوی هند
جلوه هایی از هجرت های علما (1)(2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10)
تبلیغ در آن سوی مرزها
وظیفه اصلی یک روحانی، دادن فرهنگ دینی و هدایت مردم به سوی دین و خدای بزرگ است. در این زمینه نیازهای یک منطقه با مناطق دیگر متفاوت است. شاید در ایران نیازهایی مطرح باشد که این نیازها اصلا در جامعه اروپایی معنی نداشته باشد و یا در کشورهای آفریقایی شدیدتر باشد، نیازهای مناطق جغرافیایی متفاوت است. یک روحانی که نماینده ی حوزه در هر منطقه باشد، بایستی وضعیت جغرافیایی و نیازهای آنجا را به خوبی بشناسد، نیازهای گروه های سنی و جنسی با یکدیگر متفاوت است. در کشورهای اروپایی، مسئله عمده مورد نیاز در آموزش عقاید دینی نه به شکل خشک و کلامی آن، بلکه با رنگ معنوی و عرفانی است. ما در مواجهه با ایرانی های مقیم خارج کشور بلکه غیر ایرانی ها وقتی مسائل دینی را با رنگ معنوی و عرفانی عرضه می کنیم می بینیم میزان پذیرش به شدت بالا می رود.
بعضی وقت ها می بینید در حوزه یک کتاب نوشته شده است که در ایران فوق العاده خوب جواب می دهد، ولی همین کتاب اگر به زبان دیگر ترجمه شود اصلا جواب نمی دهد. مثلا یک کتاب عقاید که برای حوزه آمریکا نوشته می شود، اگر آن کتاب را به هندوستان بفرستید جواب نمی دهد.
معنویت گرایی در تبلیغات خارج از کشور
رویکرد تبلیغی نهاد دین و جریان های اجتماعی
اعزام طلاب به خارج; دستاوردهاو پیامدها
ظرفیت های آموزشی دفتر تبلیغات اسلامی در عرصه بین الملل
مبلغ دینی و مسئولیت های فرامرزی
تبلیغات دینی در دهکده جهانی در گفت و گو با حجت الاسلام دکتر محمد علی شمالی
بایدها و نبایدهای تبلیغ در اروپـــا
تبلیغ مکتب اهلبیت(ع) در سرزمین برزیل
گزارشی از یک سفر تبلیغی، وضعیت شیعیان ساحل عاج
نگاهی به روابط بین الملل و تبلیغات
تبلیغات خارجی و ضرورت های برنامه ریزی راهبردی
تجربه های تبلیغی
در یکی از ایام تبلیغی به کشوری که 5 الی 10 درصد جمعیت آن مسلمان هستند، مسافرت کردم. از آنجا که اعزام من با سفیر جمهوری اسلامی ایران در آنجا هماهنگ نشده بود و خانه فرهنگ هم از رفتن من، اطلاعی نداشت، پس از رسیدن به آنجا، نه تنها با من همکاری نشد بلکه از من تعهد گرفتند که در هیچ جا سخنرانی نکنم و فقط همراه با قاریان قرآن به مجالس بروم و اوضاع و احوال را ببینم. من نیز با احترام و با برخورد خوب و بدون لجاجت به آن خواسته تن دادم.
در پی این برخورد در اولین جلسه قرائت قرآن، در حالی که در بین مستمعین نشسته بودم، تکه کاغذی از مسئول رایزنی فرهنگی به من دادند که نوشته بود: اگر مایلید فقط 10 دقیقه در رابطه با وحدت به عربی صحبت کنید. این مطلب در زمانی مطرح شد که قبل از آن توسلی پیدا کرده و به خدای متعال عرض کردم: خدایا! من آمده ام تا پیام اسلام را به این سرزمین برسانم، حال می شود که هیچ نگویم و ممنوع المنبر شوم؟
گویا این توسل و عرض ارادت به درگاه باری تعالی و برخورد محترمانه و حالت تسلیم من، سبب شد که فرصت سخن گفتن بیابم. من مطمئنم که اگر از اول درگیر می شدم و سماجت بخرج می دادم، نتیجه کار عکس این بود. پس از چند دقیقه سخنرانی و روبرو شدن با استقبال حاضران، همان کسانی که از من تعهد گرفته بودند سخنرانی نکنم تا آخرین روز اقامتم، خودشان برایم جلسات سخنرانی ترتیب می دادند. (خاطرات و تجارب تبلیغی , دهنوی، حسین)
تبلیغ، مبلغان و خطابه; گفتگو با حجة الاسلام و المسلمین محمودی بهبهانی (دام عزه)
همراه با مبلغان (معرفی مبلغ نمونه)(1) (2) (3) (4) (5)
مصاحبه با مبلغان نمونه(1) (2) (3)
تجربه تبلیغی(1) (2) (3) (4) (5) (6)
چند تجربه تبلیغی (تبلیغ خارج از کشور)
خاطره تبلیغی (تبلیغ برای گروه سنی کودک)
خاطرات تبلیغ
اولین بار که بنا شد به منبر بروم، نزد آقا شیخ علی اکبر رشتی که فامیلش عزمی بود و منبر می رفت، رفتم و گفتم: یک منبر برای من بنویس! او برای من یک منبر نوشت. من این منبر را از حفظ کردم. تصمیم گرفتم اولین منبر در همان مسجد فیلسوف باشد که پدرم شب ها در آن جا نماز جماعت اقامه می کرد. بعد از نماز عشاء منبر رفتم.
آقا شیخ محمد شمیرانی که ده ها بار مرا دیده بود، وقتی مرا در بالای منبر دید، بهت زده نگاه می کرد. سایر افراد هم به نافله ی عشاء نپرداختند. همه به من نگاه می کردند. من شروع به سخن کردم و مطالب منبری را که از حفظ کرده بودم، تحویل دادم. خیلی خوب به خاطر دارم که ابتدای منبری که آقای عزمی برایم نوشته بود، چند بیت شعر داشت و من با آن اشعار منبر را شروع کردم:
بسم الله الرحمن الرحیم
بی مهر علی به مقصد دل نرسی
تا تخم نیفشنی به حاصل نرسی
بی دوستی علی و اولاد علی
هرگز به خدا قسم، به منزل نرسی
حب علی حسنة لاتضر معها سیئة
وقتی این چند بیت شعر را خواندم، آقا شیخ شمیرانی با صدای بلند گفت: آفرین! به راستی این یک کلمه ی «آفرین» در آن روزگار به من چنان قدرتی داد که هر وقت بشنوم یا در کتابی بخوانم که تشویق چقدر مؤثر است، این آفرین او مثل آفتابی در ضمیر من می درخشد!
شاید در آن موقع 15 ساله و یا 16 ساله بودم. بعضی ها همان شب به پدرم گفتند اجازه بدهید جلسه ای هم در خانه بگیریم و ایشان این منبری را که اینجا رفته، در خانه بروند. به این ترتیب، اولین منبر خیلی مورد توجه قرار گرفت.
آن شب وقتی به منزل آمدیم، پدرم فرمود: با این که اولین منبرت بود، خوب صحبت کردی و مطالب را بدون وحشت و نگرانی و اضطراب خوب بیان داشتی. من هم صادقانه گفتم: آن آفرین آقا شیخ محمد شمیرانی این اثر را در من گذاشت.
سه خاطره از مبلغ مخلص، مرحوم نظام رشتی
خاطره ای از حجة الاسلام و المسلمین نظری منفرد
خاطره تبلیغی(1) (2) (3) (4) (5)
خاطره ای تبلیغی از حجت الاسلام والمسلمین قرائتی
خاطره های تبلیغی(1) (2) (3) (4)
خاطرات و تجارب تبلیغی(1) (2) (3)
کتاب شناسی تبلیغ
1ـ آداب سخنرانی، سهیلا حاتمی، تهران، انتشارات آوای مهرسا، 1382.
2ـ آداب گفت و گو و سخنوری (عوامل اثر بخشی کلام)، علی نور محمدی، تهران، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی فروزان، 1378.
3ـ آسیب شناسی دعوت اسلامی، فتحی یکن، ترجمه داود نارویی، تهران، نشر احسان، 1378.
4ـ آماده شدن برای سخنرانی در 30 دقیقه، پاتریک فورسایت، گروه مترجمان انتشارات نگاه فردا، تهران، انتشارات نگاه فردا، 1381.
5ـ آموزش سخنرانی از زبان یک سخنران و تسلط بر مذاکرات روزمره، آرمان داوری، تهران، انتشارات توانگران، 1380.
6ـ آموزش فن سخن گفتن، رجبعلی مظلومی، تهران، دفتر هماهنگی انجمن های اسلامی مسجد و مدرسه بنیاد بعثت، 1373.
7ـ آموزش گفتار (برای مسلط بودن، جالب بودن، توانا بودن، جذب و متقاعد کردن مخاطب)، پل کلمان ژاگو، ترجمه نیلوفر خوانساری، تهران، انتشارات ققنوس، 1377.
8ـ آنچه یک مبلغ باید بداند، مهدی واعظ موسوی، مشهد، انتشارات راز توکل، 1381.
9ـ آیین سخنرانی، دِیْل کارْنِگی، ترجمه سمیرا شاهمرادی، تهران، انتشارات نهال جوان، 1381.
10ـ آیین سخنوری، محمد علی فروغی، تهران، انتشارات زوار،1378.
گُزیده کتابشناسی تبلیغ و سخنوری