صبح زود مطالعه کنيم يا شب هنگام؟ با صداي بلند مطالعه کنيم يا به آهستگي مطالب را مرور کنيم؟ پيشکسوتان فرهنگي نيز با توجه به تجربيات و روشهای علمی شيوههايی را توصيه میکنند. مطلب زير از کتاب زمينه روانشناسي "هيلگارد" تهيه شده که میتواند پاسخگوي برخي از پرسشهای مربوط به شيوههای مطالعاتي باشد. با هم اين مطلب را مرور میکنيم:اساس امر مطالعه و خواندن بدون فراموشي، يادگيری و حافظه است. در اين جا با تکنيک " PQRST" که مخفف آن در زبان لاتين، " Preview " مرور اجمالي، " Question " سوال، " Read " خواندن، "Self-recitation" تلقين و تکرار " Test" آزمون است آشنا میشويد.
مرحله - P مرور اجمالي: در اولين گام مطالعه، مروري اجمالي بر کل مطالب مورد مطالعه کنيد تا از موضوعهای اصلي آن تصوري پيدا کنيد. اين کار را میتوان با خواندن رئوس مطالب و سپس گفتارهای اصلي و تصاوير و عکسهای آن انجام داد. مهمترين جنبه مرحله مرور اجمالي اين است که میتوان خلاصه مطالب را در پايان هر فصل به دقت خواند و در مورد هر يک از نکاتي که در اين خلاصه آمده است تامل کرد. خواه ناخواه به ذهنتان خطور میکند که بايد پس از خواندن مطالب جواب را پيدا کرده باشيد و دستاورد اين مرحله، به دست آوردن ديد کلي نسبت به عناوين فصلها و نحوه سازماندهي آنهاست.
مرحله - Q پرسش کردن: عناوين اصلي مطالب را به يک يا چند پرسش تبديل کنيد؛ پرسشهايی که با خواندن آن گفتارها، به پاسخ آنها دست میيابيد. بايد از خود بپرسيد: " مطالب عمدهای که مولف میخواهد در اين گفتار بيان کند، چيست؟"
مرحله- R خواندن: در اين مرحله، گفتار مورد نظر را با دقت به معناي آن بخوانيد و بکوشيد جواب پرسشهايی را که در مرحله Q مطرح کرده بوديد بيابيد، لذا بايد در مورد آنچه که در دست مطالعه داريد تامل کنيد و آن را به مطالب ديگري که میدانيد ارتباط دهيد. پس میتوان واژهها يا عبارات کليدي را در متن علامت زد. اصولا میبايست 10 الي 15 درصد متن را علامت زد زيرا در اين مرحله، هدف اين است که واژهها يا مطالب اصلي متن مشخص شود تا بعد بتوانيد آنها را مرور کنيد. تا وقتي تمام گفتار و مطالب کليدي آن را نخوانده ايد يادداشت برنداريد اين کار کمک میکند اهميت نسبي هر نکته را دريابيد.
مرحله S - تلقين و تکرار: پس از به پايان رساندن مطالعه مطالب بکوشيد تا نکات عمده آن را به يادآورید و اطلاعاتي را که در آن مطرح شده است از حفظ بيان کنيد، درس پس دادن به خود، روش بسيار موثري برای تثبيت مطالب در حافظه است. مطالب را به زبان خودتان بيان کنيد و اطلاعات مطرح شده را از حفظ بگوييد. در نبود افراد بهتر است با صداي بلند اين کار را انجام دهيد اما اگر افراد ديگري هم حضور دارند میتوانيد اين کار را در ذهنتان انجام دهيد. مطلب را با متن مقابله کنيد تا مطمئن شويد که آنها را درست و کامل به ياد آورده ايد. با تکرار يا از برکردن مطالب، متوجه میشويد که چه چيزهایی را به خاطر نسپرده ايد. اين کار به شما کمک میکند تا اطلاعات را در ذهن خود سازماندهي کنيد. پس از آنکه گفتار اولي به پايان رسيد میتوانيد به گفتار بعدی بپردازيد و باز هم مراحل S.R.Q را در مورد آن به کار بنديد. همين روش را تا پايان گفتارهای يک فصل اعمال کنيد.
مرحله T - آزمون: پس از پايان مطالعه يک فصل، بايد از خودتان امتحان بگيريد و کل مطالب فصل را مرور کنيد. بنابراین يادداشتهای خود را دوره کنيد و ببينيد که آيا نکات اصلي را به ياد ميآورید يا نه؟ بکوشيد تا دريابيد که مطالب مختلف فصلها چه ارتباطي با هم دارند؟ در مرحله T، ممکن است برای يافتن مطالب و نکات کليدي به کل فصل مراجعه کنيد و در اين مرحله بايد خلاصه فصلها را بخوانيد، همچنين به هر مدخلي جزئيات بيشتري بيفزائيد. مرحله T را نبايد به شب امتحان موکول کرد، بهترين زمان برای اولين مرور هر فصل، بلافاصله پس از خواندن آن است. پژوهشهای انجام شده نشان میدهد که روش (PQRST) بسيار مفيد بوده است، به گونهای که بر روخواني ساده مطالب فصل، از ابتدا تا انتها ارجحيت دارد، مرحله تلقين و تکرار در اين روش بسيار مهم است. به جاي چند بار خواندن مطالب بخش عمده زمان مطالعه را برای حفظ کردن فعالانه مطالب صرف کنيد. بر اساس پژوهشهای انجام شده، خواندن دقيق خلاصه مطالب هر فصل، پيش از خواندن آن، بهره وري مطالعه را بسيار بيشتر میکند. خواندن خلاصه هر فصل سبب میشود که کل مطالب آن در ذهن سازماندهي شود. حتي اگر نخواهيد از تمام مراحل روش (PQRST) پيروي کنيد خوب است به اهميت تلقين و تکرار و خواندن خلاصه مطلب فصل برای ورود به مطلب توجه خاصي مبذول کنيد