خانه‌ای که همه در صف ورود به آن منتظرند
همه ما در صف ورود به یک خانه هستیم که در ابعادی خاص و پایین تر از سطح زمین ساخته میشود. پنجره ندارد اما یک در سنگی دارد که صاحب خانه نه می تواند بازش کند نه ببندد. اصلا با پای خود وارد نمی شود که بخواهد با اراده ی خود خارج شود. وقتی صاحب این خانه را سرازیر می کنند در آن، دیگر تنهای تنهاست. خودش با کارهایش.
قبر کجاست؟
"قبر" خانه ی بعدی همه ی ماست. عالم قبر، بخشی از زندگی ماست که قرار است بعد از عبور از قرارگاه دنیا، تجربه اش کنیم. اما آن تجربه، از جنسی است که هیچ یک از ابزارهای امروز ما، صلاحیت و ظرفیت و توانایی شناخت، پیش بینی و بررسی آن را ندارند.
از امام صادق علیه السلام آمده است: "برزخ همان عالم قبر است كه پاداش و كيفر ميان دنيا و آخرت است، به خدا ما بر شما نمى ترسيم مگر از برزخ" و حضرت در پاسخ به سؤال فردی که پرسید برزخ چیست؟ فرمود: "قبر از زمان مرگ تا روز قيامت ادامه دارد" (تفسير نور الثقلين جلد 2 صفحه 553)
اصولاً هرآنچه خارج از عالم دنیا را ما نمی توانیم تنها با تکیه بر عقل و خرد و علم دنیایی بفهمیم.
اینجاست که علوم وحیانی دستگیر بشر می شود و اخباری را به او ارائه می دهد که هرگز جز از طریق وحی، به آنها دست نمی یافت. پس برای دانستن از چند و چون خانه ی قبر، باید به سراغ قرآن و روایات نورانی اهل بیت عصمت علیهم السلام برویم.
توصیفاتی که گفتیم، فقط شرح همان حفره ی خاکی است که جایگاه و خانه ی جسم خاکی ما خواهد بود؛ اما قبر فقط همین نیست. طبق فرموده ی روایات، "قبر" همان عالم برزخ است. یعنی جایگاهی مابین دنیا و آخرت.
در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده است: "برزخ همان عالم قبر است كه پاداش و كيفر ميان دنيا و آخرت است، به خدا ما بر شما نمى ترسيم مگر از برزخ" و حضرت در پاسخ به سؤال فردی که پرسید برزخ چیست؟ فرمود: "قبر از زمان مرگ تا روز قيامت ادامه دارد" (تفسير نور الثقلين جلد 2 صفحه 553)
پس قبر مفهومی گسترده تر از آن چیزی دارد که ما فکر می کنیم و مانند همه ی مراحل آخرتی، شرایط و احوال آن، بستگی به اعمال هر انسانی، متفاوت است. امام سجاد علیه السلام فرموده اند: "قبر باغى است از باغ هاى بهشت يا گودالى از گودال هاى جهنم" (ميزان الحكمه، ج 1، ص538)
جسم و روح ما در عالم قبر
پس از مرگ، جسم ما در گودال خاکی قبر قرار می گیرد و از بین می رود. سؤال اینجاست که آیا نعمت ها و عذاب های عالم قبر، همه روحانی اند یا جسم دیگری در کار است؟ پاسخ حضرت امام صادق عليه السلام این است که: "چون خداوند عزّوجلّ جان مؤمن را بستاند، روحش را به كالبدى همچون كالبد وى در دنيا مى برد و مى خورند و مى آشامند و هرگاه كسى بر ايشان وارد شود او را با همان چهره اى كه در دنيا داشته، مى شناسند." (بحار الأنوار، ج٦ ، ص ٢٦٩)
اما روح نیز در عالم قبر، بسته به اعمال انسان، می تواند در آسایش یا عذاب باشد. ارواح مؤمنان که پرونده ای روشن از اعمال صالح دارند، در عالم قبر، سرشار از شادی و خوشی و رضایت است در حدی که برای فرا رسیدن روز قیامت لحظه شماری می کنند.
امام صادق علیه السلام فرمود:"آنها (ارواح مؤمنین) در حجره هايى از بهشت قرار دارند، از غذاهاى بهشتى مى خورند، و از نوشيدني هايش مى نوشند، و مى گويند پروردگارا! هرچه زودتر قيامت را بر پا كن و به وعده هايى كه به ما داده اى وفا فرما" (المحاسن، ج ١، ص ٢٨٥ )
برعکس، کافران در عالم قبر، در جهنم برزخی، در عذابند. احوال آنها را نیز امام صادق عليه السلام اینگونه توصیف نموده اند:" در اتاق هايى درون آتش جاى دارند، از خوراك آن مى خورند و از نوشيدني هاى آن مى نوشند، و در آن جا به ديدار هم مى روند و مى گويند: اى پروردگار ما! قيامت را براى ما بر پا مدار تا تهديدات را درباره ما اجرا كنى." (ميزان الحكمه، ج 1، ص542)
هشدار از عذاب قبر
نکته ی بسیار قابل توجه و مهم، این است که انسان در عالم قبر، از عالم تکلیف و از فرصت های عمل، عبور کرده است. دیگر زندگی، فقط بر چرخ داشته ها و برداشته های گذشته می چرخد. به همین دلیل راهنمایان دلسوز الهی، ما را هشدار می دهند که مواظب زندگیتان در عالم قبر باشید.
امام رضا عليه السلام ـ درباره آيه: فيومَئذٍ لا يُسْأَلُ عن ذَنْبِهِ إنْسٌ و لا جَانٌّ» «و در آن روز از گناه هيچ جنّى و آدمى نپرسند» (الرحمن، 39) فرمود: كسى كه به حق اعتقاد داشته باشد و گناه كند و بى توبه از دنيا رود، در برزخ به سبب آن گناه عذاب ببيند و روز قيامت در حالى بيرون آيد كه گناهى ندارد تا از آن بازخواست شود. (مجمع البيان، ج ٩، ص٣١٢ )
امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام فرمود: "بندگان خدا! براى كسى كه آمرزيده نشده، از مرگ سخت تر قبر است. پس، از تنگى و فشار و تاريكى و تنهايى قبر بترسيد؛ آن زندگى تنگى كه خداوند به دشمن خود نسبت به آن هشدار داده، عذاب قبر است."(امالي طوسي، ٢٨/٣١)
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: "از غيبت و سخن چينى حذر كنيد؛ زيرا غيبت مُفطر است و سخن چينى موجب عذاب قبر مى شود." (ميزان الحكمه، ج 1، ص414)
تسویه حساب در عالم قبر
وجه دیگری از عالم قبر یا همان برزخ، ایجاد آمادگی برای زندگی جاودان اخروی است. گفتیم که برزخ، فاصله ای است میان دنیا و آخرت. برای برخی از افراد لازم است که حسابشان را در برزخ تسویه کنند تا با پاکی وارد عالم آخرت شوند.
امام رضا عليه السلام ـ درباره آيه: فيومَئذٍ لا يُسْأَلُ عن ذَنْبِهِ إنْسٌ و لا جَانٌّ» «و در آن روز از گناه هيچ جنّى و آدمى نپرسند» (الرحمن، 39) فرمود: كسى كه به حق اعتقاد داشته باشد و گناه كند و بى توبه از دنيا رود، در برزخ به سبب آن گناه عذاب ببيند و روز قيامت در حالى بيرون آيد كه گناهى ندارد تا از آن بازخواست شود. (مجمع البيان، ج ٩، ص٣١٢ )