درباره توقیعات مهدوی

از مجموعه روایات استفاده می شود که برخی توقیعات به خطّ خود حضرت بوده، و برخی نیز به خطّ سفرا با دستور امام علیه السلام بوده است.

اسحاق بن یعقوب می گوید: «توسط محمّد بن عثمان عَمْری مسائل مشکلی را به ناحیه مقدسه فرستادم و جوابش را به دست خطّ مبارک امام زمان علیه السلام دریافت داشتم». (بحارالأنوار، ج 51، ص 349)

محمّد بن عثمان عَمْری می گوید: «از ناحیه مقدسه توقیعی صادر شد که خطّش را خوب می شناختم». (همان، ص 33)

شیخ صدوق رحمه الله می فرماید: «توقیعی که به خطّ امام زمان علیه السلام برای پدرم صادر شد اکنون نزد من موجود است». (انوار النعمانیه، ج 3، ص 24)

شیخ ابوعمرو عامری می گوید: «ابن ابی غانم قزوینی با جماعتی از شیعیان در موضوعی اختلاف و مشاجره نمودند و برای رفع نزاع، نامه ای به ناحیه مقدسه نوشته و جریان را به عرض رساندند. پس جواب نامه آنان به خطّ مبارک امام علیه السلام صادر شد». (بحارالأنوار، ج 53، ص 178)

از این روایات معلوم می شود که توقیعات، قرائن و شواهد صدق به همراه داشته و یا اصحاب حضرت، دست خط او را می شناختند، و لذا مورد قبول آنان قرار می گرفته است. لیکن در مقابل، روایاتی وجود دارد که برخی توقیعات به خطّ حضرت نبوده بلکه به خطّ سفیران و به امر حضرت نوشته شده است.

ابو نصر هبه اللَّه می گوید: توقیعات صاحب الامرعلیه السلام به همان خطّی که در زمان امام حسن عسکری علیه السلام صادر می شد به وسیله عثمان بن سعید و محمّد بن عثمان برای شیعیان صادر می گشت. (بحارالأنوار، ج 51، ص 346).

حدود هفتاد توقیع یا بیشتر در مصادر مهدویت موجود است که به برخی از آنها اشاره می کنیم:

1 - توقیع به علی بن محمّد سَمَری.

2 - توقیع به ابی جعفر عَمْری در سوگ پدرش.

3 - توقیع به سعد بن عبداللَّه قمی.

4 - توقیع به اسحاق بن یعقوب.

5 - توقیع به محمّد بن عبداللَّه بن جعفر حمیری در جواب مسائلش.

6 - توقیع دیگری به حمیری درباره زیارت حضرت.

7 - توقیع به احمد بن خضر بن ابی صالح خجندی.

8 - توقیع به حسن بن فضل یمانی.

 9 - توقیع به ابوعمرو و فرزندش ابوجعفر محمّد.

10 - توقیع به محمّد بن ابراهیم مهزیاری.

11 - توقیع در ردّ جعفر کذّاب.

12 - توقیع به احمد بن حسن مادرایی.

13 - توقیع درباره قصه احمد بن ابی روح.

14 - توقیع به حاجز وشا.

15 - توقیع به محمّد بن جعفر.

16 - توقیع به محمّد بن صالح بعد از مرگ عبرتایی.

17 - توقیع در جواب نامه سَمَری.

18 - توقیع در جواب سؤال مردی از اهل فانیم.

19 - توقیع در جواب نامه محمّد بن حسن مروزی.

20 - توقیع در جواب نامه محمّد بن یوسف.

21 - توقیع در جواب سؤال های محمّد بن جعفر اسدی.

22 - توقیع در ردّ غلات به محمّد بن علی بن هلال کرخی.

23 - توقیع به محمّد بن شاذان.

24 - توقیع برای احمد بن حسن خازن.

25 - توقیع برای علی بن محمّد بن اسحاق اشعری.

26 - توقیع در خبر دادن از ضمیر عبیداللَّه بن سلیمان.

27 - توقیع در جواب نامه ابن ابی غانم قزوینی.

 28 - توقیع در کیفیت تعلیم نماز.

 29 - توقیع در جواب آنچه محمّد بن شاذان برای حضرت فرستاد.

30 - توقیع در جواب نامه محمّد بن یزداذ.

31 - توقیع در جواب خواست قاسم بن علا.

32 - توقیع در جواب نامه مردی از اهل ربض.

33 - توقیع در جواب سائلی که از قم رسیده بود.

34 - توقیع به حسن بن عبدالحمید.

35 - توقیع در توثیق محمّد بن جعفر عربی.

36 - توقیع در جواب سؤال ابوالحسن خضر بن محمّد.

37 - توقیع اول به شیخ مفیدرحمه الله.

38 - توقیع دوم به شیخ مفیدرحمه الله.

39 - توقیع در جواب نامه علی بن بابویه.

40 - توقیع در جواب نامه محمّد بن کشمر.

 41 - توقیع در جواب نامه جعفر بن حمدان.

42 - توقیع در جواب نامه علی بن زیاد.

43 - توقیع به حسن بن قاسم بن علاء.

44 - توقیع به ابی القاسم بن ابی حلیس.

45 - توقیع در جواب رقعه بلخی.

46 - توقیع بر احمد بن حسن.

47 - توقیع به محمّد بن همّام. و دیگر توقیعات.