وظایف ما در قبال مهدویت
مهدویت و باور به امام مهدی عج نباید فقط به عنوان یک باور در بین گزاره های ذهنی ما قرار بگیرد، بلکه باید در زندگی ما نمود پیدا کرده و در حقیقت افعال ما، گفتار ما و تلاش های ما رنگ و بوی مهدویت بگیرد. برای این مهم لازم است تربیت های خانواده ها و یا مراکز آموزشی و... به سمت فرهنگ سازی مهدوی حرکت کنند. در ادامه به بخشی از اقدامات لازم پیرامون تربیت مهدوی می پردازیم.
رابطه مهدویت و تربیت
نخستین سؤالی کـه بـه ذهن تداعی می‌کند، این است که مهدویت چه ارتباطی با تربیت دارد؟ آنچه نـخست از بـحث مهدویت در ذهن می‌رسد، جنبه کـلامی و اعـتقادی آن است؛
تقویت باور به مـهدویت آن است که افراد اگر تردید یا شبهاتی در این زمینه در ذهن دارند یا با پرسـش‌هایی مـواجه هستند، باید درصدد رفع آن برآیند؛ چـراکه انـدیشه و باور نـقش اسـاسی در شـکل‌گیری شخصیت و چگونگی رفتار انـسان دارد.
بـدین مـعنا کـه مهدویت در اندیشه شیعی، یعنی اعتقاد بـه امـام مهدی (عج) به عنوان منجی جهانی که روزی ظهور خواهد کرد و نابسامانی‌ها را از پهـنه گـیتی برخواهد داشت. همین باور، ابعاد گـوناگونی دارد که بعد تربیتی از جـنبه‌های مـهم آن است؛ زیرا مهدی‌باوری، صرفا یـک مـسئله اعتقادی نیست، بلکه تحولات گوناگون هیجانی، عاطفی، احساسی، و رفتاری را در فرد ایجاد می‌کند و او را بـرمی‌انگیزد تـا خود را برای یاوری امام مـهدی (عـج) مـهیا سازد؛ چراکه یـک مـنتظر واقعی، به لحاظ روحـی و روانـی هر لحظه آماده حرکت و قرار گرفتن در کنار حضرت مهدی (عج) است تا تحت فـرمان آن امـام بزرگوار، خدمت کند.
وظـایف تربیتی نسبت به مهدویت
وظایف فردی و اجتماعی انسان در زمینه مهدویت متعدد اسـت و هـر کـس به اندازه توان خویش باید بدان توجه نموده، به انجام آن بپردازد. در این نوشتار، به مـنظور تـسهیل در ارائه مـطالب، وظایف تربیتی نسبت به مهدویت را به سه دسته تقسیم نموده و به بـررسی هـریک از آنها می‌پردازیم.
وظایف تربیتی فردی
منظور از وظایف تربیتی فرد در ایـن نـوشتار، اموری است که متوجه خود فرد هستند و او بدون توجه به دیگران باید بـه تـحصیل و فراگیری آنها اقدام نماید. اگـر اقـدامی در این زمـینه انـجام داد یـقینا در شخصیت او تأثیر خواهد گذاشت؛ چه در جـنبه انـدیشه و عقیده، چه در بعد عاطفی و روانی و چه در زمینه رفتار و عملکرد فرد..
هر فرد وظیفه دارد خود را آماده پیوستن به یاران مهدی سازد و این امر حاصل نمی‌شود، مگر با قطع تعلّقات به مـادیات و زیـر پا نهادن هواهای نفسانی و تعهد به ارزش‌های دینی
تقویت بـاور بـه مهدویت: همان‌گونه که پیشتر اشاره شـد، مهدویت از یک مکتب، ایـده و انـدیشه عمیق حکایت دارد که مبتنی بـر دلایـل محکم و متقن عقلی و نقلی است.مـقصود از تقویت باور به مـهدویت آن است که افراد اگر تردید یا شبهاتی در این زمینه در ذهن دارند یا با پرسـش‌هایی مـواجه هستند، باید درصدد رفع آن برآیند؛ چـراکه انـدیشه و باور نـقش اسـاسی در شـکل‌گیری شخصیت و چگونگی رفتار انـسان دارد. کسی منتظر آمدن مهمان یا شخصیت دیگری خواهد بود که باور به آمدن او داشته بـاشد، وگـرنه منتظر واقعی نخواهد بود؛ چه ایـنکه رابـطه عـمیقی مـیان بـاور و عمل برقرار مـی‌باشد و ایـمان درونی است که انسان را به رفتار نیکو جهت می‌دهد.
خودسازی برای ظهور مهدی
روشن است که انسان آلوده و محروم از عنایت باری‌تعالی، نـمی تـواند راهی به سعادت ابدی داشته باشد. مدعی انتظار فرج مهدی علیه‌السلام از همه شایسته‌تر است که به خودسازی بپردازد و افکار و رفتار خویش را پالایش دهد تا راهی به اردوگاه او بیابد. بـنابراین، از وظـایف مهم تربیتی فرد در زمان غیبت امام زمان علیه‌السلام، توجه به تزکیه نفس و پرورش بعد اخلاقی و رفتاری خویش است؛
آمـادگی بـرای ظهور مهدی
از وظایف مـهم فـرد آمادگی برای ظهور مهدی علیه‌السلام و قرار گرفتن در کنار آن حضرت است. هر فرد وظیفه دارد خود را آماده پیوستن به یاران مهدی سازد و این امر حاصل نمی‌شود، مگر با قطع تعلّقات به مـادیات و زیـر پا نهادن هواهای نفسانی و تعهد به ارزش‌های دینی، چراکه وابستگی به دنیا آدمی را زمین‌گیر می‌کند و توان عبور از لذت‌های مادی را از انسان سلب می‌نماید.
وظایف تربیتی خـانواده
خانواده نسبت به زمـینه‌سازی ظـهور مهدی علیه‌السلام وظایف سنگینی به عـهده دارد کـه باید بدان توجه کرد؛ چراکه خانواده کانون اصلی تعلیم و تربیت است و می‌تواند ارزش‌های اسـلامی را به نسل جوان ارائه دهد. مـهم‌ترین ارزش، پرورش فـرزندان بـا فرهنگ مهدویت و آشـناسازی آنـان با امام زمان عـلیه‌السلام است. در ایـن فراز از گفتار به مسئولیت‌های تربیتی خانواده و بخصوص پدر و مادر در زمینه‌سازی ظهور مهدی علیه‌السلام اشاره‌ای گـذرا خـواهیم داشت.
از وظایف مهم خانواده در عصر غیبت کبرای امام زمان علیه‌السلام آشناسازی فرزندان با مهدی علیه‌السلام است؛ آشناسازی با نام و مشخصات ظاهری آن حضرت، آشناسازی با ویژگی‌های شـخصیتی و تبیین فضایل و مناقب و برکات وجودی آن بزرگوار برای مردم و امثال آن. برای مثال تبیین اینکه رزق و روزی مردم به برکت وجود امام زمان علیه‌السلام است، او عدالت‌خواه است و حکومت عادلانه برقرار می‌کند،تـربیت فرزند بـا اخلاق مهدی علیه‌السلام: اخلاق مهدی علیه‌السلام در حقیقت، همان اخلاق قرآنی و رفتار نبوی و علوی و فاطمی است که ایـنک همه اینها در وجود آن حضرت تجسّم یافته‌اند؛ زیرا مهدی علیه‌السلام وارث انـبیا و وارث اولیـای الهـی است و همه خوبی‌های آنان به او منتقل شده است. رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله درباره مهدی علیه‌السلام می‌فرماید: «أَشْبَهُ النَّاسِ بـِی خـَلْقا وَ خُلْقا»؛
وظایف تـربیتی حکومت
شکی نیست که نهاد حکومت بیش از دیگران در مورد زمینه‌سازی ظهور مهدی علیه‌السلام مسئولیت دارد و باید حاکمان به وظیفه خود عمل کنند. دولت اسلامی اگر فعالیت جدی از خود نشان دهد، نقش زیادی در این زمـینه مـی‌تواند ایفاد کند؛ چراکه فرمان رئیس دولت در سراسر قلمرو حکومتش نافذ است و ضمانت اجرایی دارد. بعکس، اگر فرد و خانواده اقدامی داشته باشند، بسیار محدود است و در فضای خانواده کاربرد دارد، نه بیشتر. در این بخش از نـوشتار بـه وظایف حکومت اشاره‌ای گذرا خواهیم داشت.
فـرهنگ‌سازی بـرای مهدویت
فرهنگ‌سازی به معنای آشناسازی مردم با فرهنگ مهدویت، دامنه وسیع و گـسترده‌ای دارد، بـه نـحوی که همه فعالیت‌های مرتبط با مهدی علیه‌السلام را فرامی‌گیرد؛ از جمله فعالیت‌های فردی. و هرکس هر کـاری در زمـینه معرفی امام زمان علیه‌السلام و برنامه‌های او انجام دهد از ایـن میان، نهاد حکومت به دلیل وسعت قلمرو و دایره فرمان‌روایی، بیش از گروه‌های کـوچک فـرهنگی و هـنری می‌تواند در مورد امام زمان علیه‌السلام فرهنگ‌سازی کند. شیوه‌های گوناگونی برای فرهنگ‌سازی وجود دارند که مهم‌ترین آنـها فـعالیت‌های رسـانه‌ای است. دولت با استفاده از رسانه ملی و یا هر ابزار مناسبی که در اختیار دارد، در ارتـباط بـا مهدی علیه‌السلام، می‌تواند به خوبی مردم را با آن حضرت آشنا سازد. مثلاً، ترسیم آینده درخشان عصر ظـهور و بـرقراری حکومت مهدی علیه‌السلام می‌تواند عامل جذب توده‌های مردم به مهدی علیه‌السلام گـردد.
پی نوشت:
این متن خلاصه ای است از مقاله "زمینه سازی تربیتی مهدویت"، به قلم محمد احسانی که در شماره 160 مجله معرفت، منتشر شده است.